χαμ(αι)-

α' συνθετικό πολλών λέξεων όλων τών περιόδων τής Ελληνικής, το οποίο ανάγεται στο επίρρημα χαμαί* και δηλώνει ότι κάτι υπάρχει, βρίσκεται ή γίνεται κάτω, στο έδαφος, καταγής, χαμηλά (πρβλ. χαμαι-βάμων, χαμ-ερπής), χρησιμοποιήθηκε, όμως, και μεταφορικά με τη σημασία τού ταπεινού, τού φτωχού, τού άθλιου (πρβλ. χαμαί-ζηλος, χαμ-ό-ζωος), αλλά και τού τιποτένιου, τού ποταπού, σε τύπους με μειωτική σημασία (πρβλ. χαμαι-τυπη, χαμ-ερπής, χαμ-εύνη). Εκτός από τις μορφές χαμ- και χαμαι-, απαντά και η μορφή χαμο- σε μικρό αριθμό συνθέτων τής Αρχαίας και Μεσαιωνικής (όπου έχει προέλθει από το χαμ- με συνδετικό φωνήεν -ο-) κυρίως, όμως, σε σύνθετα νεοελληνικά (συχνά παράλληλα με τύπους με χαμαι-, πρβλ. χαμαι-κέρασο: χαμο-κέρασο), κατ' επίδραση τού επιρρήματος χάμω*. Εξάλλου, στη Νέα Ελληνική το α' συνθετικό χαμο-, εκτός από τις σημασίες τού χαμ(αι)-, χρησιμοποιείται και με σημασία «λίγο, ελαφρώς, σε μικρό βαθμό», για να μετριάσει δηλαδή τη σημασία τού β' συνθετικού (πρβλ. χαμο-γελώ, χαμο-θαρρώ, χαμο-πειράζω). Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι ένας σημαντικός αριθμός από τα σύνθετα με α' συνθετικό χαμ(αι)- / χαμο- είναι ονομασίες φυτών (πρβλ. χαμαί-δρυς, χαμαι-κέρασος, χαμαί-μηλο) και ζώων (πρβλ. χαμαι-λέων, χαμαι-σαύρα), ορισμένοι από τους οποίους είναι αντιδάνειοι (πρβλ. χαμαι-κύπαρις < αγγλ. chamae-cyparis, χαμαι-σίφων < αγγλ. chamae-siphon), ενώ απαντούν και άλλοι επιστημονικοί όροι, συχνά τής ιατρικής, οι οποίοι επίσης έχουν εισαχθεί ως αντιδάνειοι στην Ελληνική (πρβλ. χαμαι-κεφαλία < αγγλ. chamae-cephaly, χαμαι-κογχία < αγγλ. chamae-conchy).Παραδείγματα λ. με α' συνθετικό χαμ(αι) / χαμο-: χαμαιάκτη, χαμαιβάλανος, χαμαιδάφνη, χαμαίδρυς, χαμαίζηλος, χαμαικέρασος, χαμαίκισσος, χαμαικλινής, χαμαιλέων (-οντας), χαμαίμηλο(ν), χαμαιπετής, χαμαιπεύκη, χαμαίρωψ, χαμερπής, χαμουλκός

αρχ.

χαμαίβατος, χαμαιδικαστής, χαμαίκαυλος, χαμαικοίτης, χαμαικυπάρισσος, χαμαιλεχής, χαμαιλίβανος, χαμαιμυρσίνη, χαμαιπαγής, χαμαίπιτυς, χαμαιπλάτανος, χαμαιπόρος, χαμαίπους, χαμαιρεπής, χαμαισύκη, χαμαισχιδής, χαμεταίρα, χαμεύνη, χαμηδύοσμος, χαμόγαιος

αρχ.-μσν.

χαμαιγενής, χαμαιδιδάσκαλος, χαμαιράφανος, χαμαιριφής, χαμαίστρωτος, χαμαίσυρτος, χαμαιτύπη, χαμελαία, χαμοκέντησις

μσν.

χαμαιβάμων, χαμαίγειος, χαμαιπάτιον, χαμαιτρίκλινον, χαμαιτρόφος, χαμαιφερής, χαμεύρετος, χαμόζωος, χαμόσορις

μσν.- νεοελλ.

χαμαιφυής

νεοελλ.

χαμαιβάτια, χαμαικεφαλία, χαμαίκνημις, χαμαικογχία, χαμαικύπαρις, χαμαιμετωπία, χαμαίπρινος, χαμαιπροσωπία, χαμαιρρινία, χαμαισαύρα, χαμαισίφων, χαμαίφυτο, χαμοβαστιέμαι, χαμογέλιο, χαμογελώ, χαμόδεντρο, χαμόδρακας, χαμοζωή, χαμοθαρρώ, χαμοθεός, χαμοκέλα, χαμοκέρασο, χαμόκλαδο, χαμοκουκιά, χαμοκυλιέμαι, χαμόλευκα, χαμολίβανο, χαμολόγι, χαμολούλουδο, χαμομήλι, χαμοπειράζω, χαμοπέρδικα, χαμορείκι, χαμοσέρνω, χαμόσπιτο.